Co to jest akt poświadczenia dziedziczenia?
Sporządzony przez notariusza akt poświadczenia dziedziczenia jest dowodem na to, że wskazana w nim osoba jest spadkobiercą. Dokument taki jest alternatywą dla sądowego stwierdzenia nabycia spadku. Możliwość taka została wprowadzona 24 sierpnia 2007 roku w zmianach do ustawy prawo o notariacie.
Notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego, z wyłączeniem dziedziczenia na podstawie testamentów szczególnych.
Rozdział 3a art. 95a
Akt poświadczenia dziedziczenia wskazuje:
- kto i w jakiej części nabył prawa do spadku po zmarłym,
- na czyją rzecz spadkodawca uczynił zapis windykacyjny i przedmiot zapisu oraz
- stwierdzający czy dziedziczenie nastąpiło na podstawie ustawy czy testamentu.
Którą drogę wybrać – notarialną czy sądową?
Wprowadzając możliwość uzyskania u notariusza dowodu bycia spadkobiercą ustawodawca kierował się dążeniem do ułatwienia potwierdzania praw do spadku w przypadku spraw bezspornych, a więc takich, w których droga sądowa nie jest niezbędna. Poświadczenie dziedziczenia może bowiem nastąpić tylko i wyłącznie na zgodne żądanie wszystkich tych osób, które mogą być spadkobiercami dziedziczącymi z mocy testamentu lub ustawy.
Załatwienie aktu poświadczenia dziedziczenie u notariusz jest szybsze. Choć prosta czyli bezsporna sprawa spadkowa w sądzie może się skończyć już na pierwszym posiedzeniu, doliczyć należy czas oczekiwania na wyznaczony termin. Dodatkowo, po otrzymaniu orzeczenia od sądu należy czekać na jego uprawomocnienie.
Możliwość uzyskania poświadczenia dziedziczenia w dowolnym miejscu. W przypadku postępowania sądowego o właściwości sądu, a więc o miejscu, gdzie sprawa sądowa może być przeprowadzona, decyduje ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy. Załatwienie sprawy w kancelarii notarialnej takim ograniczeniom nie podlega. Notarialny akt poświadczenia dziedziczenia może być wydany przez każdego notariusza, niezależnie od ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
Różnice pomiędzy stwierdzeniem nabycia spadku a poświadczeniem dziedziczenia – podsumowanie
Podsumujmy różnice pomiędzy procedurą sądową (stwierdzenie nabycia spadku) a notarialną (poświadczenie dziedziczenia):
| STWIERDZENIE NABYCIA SPADKU | POŚWIADCZENIE DZIEDZICZENIA | |
|---|---|---|
| Dziedziczenie na podstawie ustawy | TAK | TAK |
| Dziedziczenie na podstawie testamentu | TAK | TAK, ale z wyłączeniem testamentów szczególnych |
| Możliwość podważenie treści lub skuteczności testamentu | TAK | NIE |
| Spór co do kręgu spadkobierców, podstawy dziedziczenia, wartości udziałów przypadającym poszczególnym spadkobiercom | TAK | NIE |
| Prowadzenie procedury poza miejscem ostatniego zamieszkania spadkodawcy | NIE z wyjątkiem szczególnych przypadków | TAK |
| Zakończenie procedury w ciągu jednego dnia | NIE | TAK |
| Konieczna obecności wszystkich zainteresowanych | NIE Wystarczy. że jeden ze spadkobierców stawi się na rozprawie, a pozostali zostaną o niej zawiadomieni | TAK Obecność wszystkich spadkobierców (ustawowych i testamentowych) jest obowiązkowa |
| Bez wiedzy co do tego, czy istnieją inne osoby uprawnione do spadku (inni spadkobiercy) zainteresowanych | TAK Możliwe wezwanie nieznanych spadkobierców przez ogłoszenie za pośrednictwem sądu | NIE |
| Bez względu na datę śmierci spadkodawcy | TAK | Niemożliwe dla osób, które zmarły przed 1 lipca 1984r. |
| Kto może rozpocząć procedurę | Każdy, kto ma interes prawny (np. spadkobiercy, wierzyciele spadkobiercy, uprawniony do zachowku, zapisobierca itp.) | Tylko spadkobiercy |
| Czas trwania postępowania | zwykle około 3 do 6 miesięcy, a w sprawach spornych nawet kilka lat | zwykle kilka godzin |
| Koszt | 100 zł | 250 zł netto plus koszt wypisów, w przypadku dokonania czynności po upływie 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy |
| Data przeprowadzenia formalności | Spadkobiercy decydują tylko o terminie złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, zaś pozostałe terminy, w tym daty rozpraw, zależą od uznania sądu | Spadkobiercy dowolnie wybierają termin przeprowadzenia formalności spadkowych ustalając ją z notariuszem |
| Moment nabrania mocy prawnej | Z datą prawomocności czyli z chwilą wydania postanowienia przez sąd Il instancji lub upływu 21 dni od dnia wydania postanowienia przez sąd I instancji lub 14 dni od chwili doręczenia stronie postanowienia sądu wraz z uzasadnieniem | W dniu sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza, a ściślej z chwilą rejestracji aktu w rejestrze prowadzonym przez Krajową Radę Notarialną |
Jak pokazuje podsumowanie, w zdecydowanej większości przypadków droga notarialna jest szybsza i wygodniejsza.
W jakich przypadkach notariusz odmówi sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia
Nie zawsze możliwe jest uzyskanie potwierdzenia dziedziczenia drogą notarialną. Przypadki te w szczególności dotyczą następujących sytuacji:
- Spadkodawca był cudzoziemcem lub nie miał żadnego obywatelstwa, oraz nie zamieszkiwał w Rzeczypospolitej Polskiej w chwili śmierci, lub skład spadku zawiera prawa rzeczowe lub nieruchomości położone za granicą.
- W stosunku do spadku został wcześniej sporządzony notarialny akt poświadczenia dziedziczenia lub wydane zostało sądowe postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku,
- Wskutek braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy spadek przypada, jako spadkobiercy ustawowemu, gminie albo Skarbowi Państwa,
- Podczas sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte i ogłoszone.
Tak jak to wskazano na wstępie artykułu, do sporządzenia poświadczenie dziedziczenia potrzebne jest zgodne żądanie wszystkich tych osób, które mogą być spadkobiercami dziedziczącymi z mocy testamentu lub ustawy.
W przypadku, gdy sporządzenie notarialnego aktu poświadczenie dziedziczenia nie jest możliwe, jedyną drogą pozostaje postępowanie sądowe.
Jakie dokumenty są potrzebne do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia
Stawając przed notariuszem w celu uzyskania notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia należy przedstawić następujące dokumenty:
- odpis aktu zgonu spadkodawcy,
- PESEL spadkodawcy,
- testament spadkodawcy (jeśli został sporządzony),
- akty stanu cywilnego spadkobierców: skrócone odpisy z aktów urodzenia lub skrócone odpisy z aktów małżeństwa (akt małżeństwa w przypadku małżonka spadkodawcy oraz dzieci, które zmieniły nazwisko po wstąpieniu w związek małżeński),
- numer księgi wieczystej / odpis z księgi wieczystej nieruchomości, która wchodzi w skład spadku,
- dane osobowe biorących udział w czynności – to jest imiona, nazwisko, imiona rodziców, stan cywilny, nr i seria dowodu osobistego/paszportu, PESEL, adres zamieszkania
Procedura sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia
Procedura uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia i protokołu dziedziczenia przebiega w sposób precyzyjnie uregulowany i wymaga zachowania odpowiednich formalności.
- Inicjowanie procedury: Proces rozpoczyna się od złożenia przez zainteresowane osoby żądania poświadczenia dziedziczenia. Wśród wnioskodawców mogą być osoby wchodzące w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi oraz te, na rzecz których spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.
- Sporządzenie protokołu dziedziczenia: Przed sporządzeniem aktu poświadczenia, notariusz sporządza protokół dziedziczenia, który zawiera istotne informacje dotyczące dziedziczenia, w tym krąg osób uprawnionych, istniejące testamenty, czy też umowy dotyczące zrzeczenia się dziedziczenia. W ramach tego etapu notariusz gromadzi również niezbędne dokumenty, takie jak akt zgonu, akty stanu cywilnego, testamenty oraz dokumenty potwierdzające brak testamentu lub informacje dotyczące działalności gospodarczej zmarłego.
- Otwarcie i ogłoszenie testamentu: Jeśli został przedstawiony testament, notariusz przystępuje do jego otwarcia i ogłoszenia, jednak dotyczy to tylko tzw. testamentów zwykłych, takich jak własnoręczne, notarialne lub urzędowe.
- Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia: Jeśli notariusz nie dopatrzy się przeszkód formalnych, przystąpi do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia zgodnie z ustalonym projektem. Na tym etapie dołączone zostają również składane oświadczenia i inne dokumenty do protokołu dziedziczenia.
- Rejestracja aktu poświadczenia dziedziczenia: Notariusz dokonuje natychmiastowego wpisu aktu poświadczenia dziedziczenia do Rejestru Spadkowego, chyba że wcześniej został sporządzony inny akt poświadczenia lub postanowienie sądu dotyczące nabycia spadku.
- Wydanie wypisów zarejestrowanego aktu: Wypisy zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia wydawane są stronom oraz innym osobom uprawnionym, które wykażą istnienie interesu prawnego.
Poświadczenie dziedziczenia u notariusza i co dalej?
Tak jak to zaznaczono wcześniej, sporządzony przez notariusza akt poświadczenia dziedziczenia dokumentuje jedynie fakt powołania do spadku i wysokość udziałów w spadku. Analogicznie rzecz się ma z sądowym stwierdzeniem nabycia spadku. W obu tych dokumentach nie ma mowy o składzie majątku spadkowego i o ich przypisaniu do konkretnych spadkobierców. Uprawnieni spadkobiercy nabywają zatem określoną część majątku spadkowego i stają się współwłaścicielami wchodzących w jego skład przedmiotów, a ich prawa i obowiązki określa kodeks cywilny.
Na definitywne zakończenie spraw związanych z objęciem spadku pozwala dopiero dział spadku, który może nastąpić w drodze orzeczenia Sądu lub w wyniku zawarcia umowy notarialnej, pod warunkiem, że wyrażą na to zgodę wszyscy spadkobiercy (art. 1037 § 1 k.c). Dział spadku pozwala na rozdzielenie, pomiędzy spadkobiercami, składników wchodzących do spadku oraz wyrównać pomiędzy nimi ich wartość. Stronami umowy o dział spadku są wszyscy spadkobiercy (ustawowi oraz testamentowi), a także nabywcy udziałów spadkowych.
Ile kosztuje akt poświadczenia dziedziczenia
Wysokość opłat pobieranych przez notariusza określa Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Zgodnie z tym dokumentem, na maksymalny koszt sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia składają się następujące elementy:
- protokołu dziedziczenia wynosi 100 zł netto,
- za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz pobiera taksę w wysokości 50 zł netto,
- wypisy z aktu – 6 zł za każdą rozpoczęta stronę
- do powyższych opłat należy doliczyć podatek VAT w wysokości 23%
- w przypadku sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia w terminie do 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy, od każdego spadkobiercy należy przyjąć oświadczenie o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku – 50 zł netto za każde oświadczenie.
